Hiện tượng El Nino tác động thế nào đến thời tiết thế giới trong năm 2023-2024?

Một nông dân đang nhổ bỏ cây chết khô trên cánh đồng hạn hán ở ngoại ô Ahmedabad, Ấn Độ, tháng 9/2015. (Ảnh: Reuters)

Cơ quan quản lý khí quyển và đại dương quốc gia Mỹ (NOAA) cho biết, một đợt El Nino mới đã chính thức bắt đầu sau 3 năm chứng kiến sự chi phối của hình thái thời tiết La Nina.

Trước đó, 2016 được biết đến là năm nóng nhất trong lịch sử do hoạt động mạnh mẽ của El Nino.

Tuy nhiên, các nhà khí tượng học tại NOAA cảnh báo, đợt El Nino mới này đáng lo ngại hơn rất nhiều vì có sự cộng hưởng với tình trạng nóng lên quá mức do biến đổi khí hậu, khiến thế giới phải vật lộn với nhiệt độ cao kỷ lục.

Các chuyên gia cũng lo ngại về những gì đang diễn ra trên đại dương. El Nino xuất hiện, đồng nghĩa nước ở vùng biển phía đông Thái Bình Dương ấm hơn bình thường. Nhưng ngay cả trước khi El Nino bắt đầu, nhiệt độ mặt nước biển trung bình toàn cầu trong tháng 5 vừa qua đã cao hơn khoảng 0,1^oC so với bất kỳ con số nào khác từng được ghi nhận. Điều này có thể khiến hiện tượng thời tiết cực đoan càng trở nên trầm trọng.

Theo một nghiên cứu vừa được công bố trên tạp chí Science, El Nino năm nay có thể gây thiệt hại lên tới 3.000 tỷ USD đối với kinh tế thế giới, đồng thời khiến GDP giảm do thời tiết khắc nghiệt tác động tiêu cực đến sản xuất nông nghiệp và công nghiệp, cũng như tạo điều kiện để dịch bệnh lây lan.

Ý thức được mức độ nghiêm trọng của vấn đề, chính phủ ở các nước dễ bị tổn thương đã bắt đầu lên kế hoạch ứng phó. Peru quyết định dành ngân sách 1,06 tỷ USD để đối phó với các tác động của El Nino và biến đổi khí hậu, trong khi Philippines thành lập một nhóm đặc trách để xử lý các hậu quả có thể xảy ra.

Nguyên nhân gây ra El Nino?

El Nino là một hình thái khí hậu tự nhiên sinh ra từ vùng nước ấm bất thường ở phía đông Thái Bình Dương. Nó hình thành khi gió mậu dịch thổi từ đông sang tây dọc theo vùng xích đạo Thái Bình Dương chậm lại hoặc đảo chiều khi áp suất không khí thay đổi.

Do gió mậu dịch ảnh hưởng đến các vùng nước bề mặt được mặt trời sưởi ấm, sự suy yếu của nó khiến các vùng nước ấm phía tây Thái Bình Dương quay trở lại các lưu vực lạnh hơn ở trung tâm và phía đông Thái Bình Dương.

Trong đợt El Nino hoạt động mạnh nhất từ trước đến nay (2015-2016), trữ lượng cá cơm ngoài khơi bờ biển Peru đã giảm khi nước ấm xâm nhập, và gần một 1/3 san hô thuộc rạn san hô Great Barrier của Australia đã chết. Ở vùng nước quá ấm, san hô sẽ trục xuất tảo sống bên trong các mô, khiến chúng bị vôi hóa và chuyển sang màu trắng.

Sự tích tụ nước ấm ở phía đông Thái Bình Dương cũng truyền lượng nhiệt lớn vào khí quyển thông qua sự đối lưu, tạo ra giông bão.

Ông Tom DiLiberto, nhà khí tượng học của NOAA cho biết: “Khi El Nino di chuyển dòng nước ấm đó, nó sẽ di chuyển đến nơi xảy ra giông bão. Đó là hiện tượng domino khí quyển đầu tiên xảy ra”.

El Nino tác động thế nào đến thời tiết thế giới?

Sự thay đổi trong hoạt động của bão ảnh hưởng đến luồng phản lực cận nhiệt đới - luồng không khí di chuyển nhanh làm thay đổi thời tiết trên khắp thế giới - và đẩy đường đi của nó về phía nam, khiến nó trở thành luồng phẳng hơn, mang lại thời tiết tương tự cho các vùng trên cùng một vĩ độ.

Trong thời gian xảy ra El Nino, miền nam nước Mỹ có thời tiết mát mẻ và ẩm ướt hơn, trong khi các khu vực ở miền tây nước Mỹ và Canada thì ấm hơn và khô hơn.

Hoạt động của bão chậm lại khi gió thay đổi khiến các cơn bão không hình thành ở Đại Tây Dương. Tuy nhiên, các cơn bão nhiệt đới ở Thái Bình Dương lại được tăng cường và thường di chuyển hướng về các hòn đảo dễ bị tổn thương.

Một số khu vực ở Trung và Nam Mỹ có lượng mưa lớn, mặc dù rừng nhiệt đới Amazon có xu hướng chịu điều kiện khô hạn hơn. Australia sẽ phải hứng chịu nắng nóng khắc nghiệt, hạn hán và cháy rừng.

Dù vậy, El Nino năm 2023 có thể mang tới một sự cứu rỗi cho vùng Sừng châu Phi, nơi đã trải qua 5 mùa hạn hán liên tiếp. El Nino sẽ làm tăng lượng mưa ở khu vực này, trái ngược lại với hiện tượng La Nina gây khô hạn.

Trong lịch sử, cả El Nino và La Nina đều xảy ra với chu kỳ trung bình khoảng 2 đến 7 năm một lần. Hiện tượng El Nino kéo dài từ 9 đến 12 tháng, trong khi La Nina - xảy ra khi nước biển ở phía đông Thái Bình Dương mát hơn, có thể kéo dài từ 1 đến 3 năm.

Biến đổi khí hậu có ảnh hưởng đến El Nino?

Theo ông Tim DiLiberto, nhà khí tượng học từ NOAA, việc biến đổi khí hậu ảnh hưởng thế nào đến El Nino là “một câu hỏi nghiên cứu rất lớn”. Biến đổi khí hậu có thể làm tăng gấp đôi tác động của El Nino khi nhiệt chồng nhiệt và mưa chồng mưa, tuy nhiên việc nó gây ảnh hưởng trực tiếp tới hiện tượng này hay không vẫn chưa được nghiên cứu rõ ràng.

Ngoài ra, các nhà khoa học cũng không chắc chắn về tác động của biến đổi khí hậu đối với sự cân bằng giữa El Nino và La Nina (như khiến các hình thái thời tiết này xảy ra thường xuyên hơn hay ít hơn). Nếu xu hướng chung là nhiệt độ đại dương gia tăng, khả năng cao các chu kỳ này sẽ không thay đổi vì các cơ chế cơ bản đằng sau đó vẫn giữ nguyên.

Tuy nhiên, nếu một số vùng của đại dương đang nóng lên nhanh hơn so với những vùng khác, điều đó có thể ảnh hưởng đến cách El Nino diễn ra thông qua việc khuếch đại sự chênh lệch nhiệt độ.

TUỆ LÂM