WMO: Thời tiết cực đoan đang trở thành điều "bình thường mới"

Nền nhiệt ở châu Âu trong ngày 22/8/2023. (Nguồn: Trung tâm Dự báo thời tiết trung hạn châu Âu – ECMWF)

Thời tiết cực đoan ngày càng tăng và nghiêm trọng

Ông Alvaro Silva, một chuyên gia về khí hậu của WMO cho biết, đây là điều “bình thường mới” và không có gì đáng ngạc nhiên, bởi tần suất và cường độ của nhiều hiện tượng thời tiết cực đoan, chẳng hạn như sóng nhiệt và lượng mưa cao bất thường, đã tăng lên trong những thập kỷ gần đây.

“Nguyên nhân chính gây nên điều này là biến đổi khí hậu bắt nguồn từ khí thải nhà kính do hoạt động của con người gây ra. Chính điều này lại dẫn đến bối cảnh sự xuất hiện ngày càng tăng cùng mức độ ngày càng nghiêm trọng của các hiện tượng thời tiết cực đoan về lâu dài”, ông Silva cảnh báo.

Chuyên gia này cũng cho rằng, sự tuần hoàn của các luồng khí trong bầu khí quyển cũng góp phần tạo điều kiện thuận lợi cho các hiện tượng thời tiết khắc nghiệt như sóng nhiệt xảy ra, khi không khí ấm hơn từ các vùng cận nhiệt đới lan ra các khu vực khác thông qua các luồng khí này.

Tuy nhiên, ông Silva cũng nhấn mạnh, cần có những nghiên cứu sâu hơn để hiểu đầy đủ và đưa ra lời giải thích thỏa đáng về những hiện tượng thời tiết cực đoan xảy ra vào mùa hè này.

Trong khi đó, nắng nóng gay gắt tiếp tục được ghi nhận trên khắp thế giới trong tuần thứ ba của tháng 8, khi cảnh báo nắng nóng nghiêm trọng tiếp tục được đưa ra bởi một loạt cơ quan khí tượng quốc gia ở châu Âu, bao gồm Pháp, Thụy Sĩ, Đức, Ba Lan, Croatia, Italia, Hy Lạp, Hungary, Áo và Litva.

Nền nhiệt ở châu Âu trong ngày 22/8/2023. (Nguồn: Trung tâm Dự báo thời tiết trung hạn châu Âu – ECMWF)

Trong đó, phần lớn Thụy Sĩ đang ở trong tình trạng báo động cấp ba hoặc báo động đỏ cấp cao nhất (như trường hợp của Geneva) cho đến ngày 24/8.

Nhiệt độ ở phần lớn nửa phía nam nước Pháp được dự báo sẽ ở mức trên 37 độ C trong 2 ngày 22 và 23/8, đạt mức cao nhất từ 40 đến 42 độ C ở vùng Drome.

Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha cũng trải qua nắng nóng khắc nghiệt, gây ra nguy cơ hỏa hoạn cực kỳ nghiêm trọng. Tính đến ngày 17/8, cháy rừng ở Tenerife tiếp tục ngoài tầm kiểm soát, với hơn 2.600ha diện tích rừng bị cháy.

Lính cứu hỏa nỗ lực dập tắt đám cháy rừng Tijarafe trên đảo Canary, La Palma, Tây Ban Nha, ngày 17/7/2023. (Ảnh: Reuters)

Còn tại Na Uy, nơi đang hứng chịu mưa lớn kéo dài gây lũ lụt và sạt lở đất, quốc gia này một lần nữa đặt trong tình trạng báo động đỏ cấp cao nhất liên quan mưa lớn ở miền nam đất nước.

Ở châu Phi, Morocco đã thiết lập kỷ lục mới về nhiệt độ với mức nhiệt 50,4 độ C tại Agadir vào ngày 11/8, khi nhiệt độ lần đầu tiên vượt qua ngưỡng 50 độ C ở quốc gia này.

Thổ Nhĩ Kỳ cũng báo cáo kỷ lục nhiệt độ mới là 49,5 độ C vào ngày 15/8, vượt qua kỷ lục trước đó là 49,1 độ C được thiết lập vào tháng 7/2021. Nhiều khu vực ở Trung Đông cũng có nền nhiệt độ trên 50 độ C.

Hồ Sawa tại thành phố Samawa, Iraq cạn khô do hạn hán, tháng 5/2022. (Ảnh: Reuters)

Ở châu Á, theo Cơ quan Khí tượng Nhật Bản, nước này cũng vừa phải hứng chịu một đợt nắng nóng kéo dài, với nhiều kỷ lục nhiệt độ bị phá vỡ.

Tại Bắc Mỹ, mùa cháy rừng chưa từng có ở Canada vẫn tiếp tục diễn ra, với hơn 660 vụ cháy rừng đã nằm ngoài tầm kiểm soát tính đến ngày 22/8. Tổng cộng có hơn 1.000 đám cháy đang diễn ra, trong đó có 265 đám cháy ở vùng lãnh thổ tây bắc gần Vòng Bắc Cực.

Trung tâm chữa cháy rừng liên ngành Canada cho biết, tính đến nay, đã có 15,3 triệu ha rừng bị cháy, khiến đây là mùa cháy rừng tồi tệ nhất từng được ghi nhận ở Canada.

Ảnh vệ tinh vị trí các đám cháy rừng ở lãnh thổ tây bắc của Canada. (Nguồn: Cơ quan Khí quyển và Đại dương quốc gia Mỹ - NOAA)

Tại Mỹ, Cơ quan Thời tiết quốc gia nước này cho biết, nắng nóng dữ dội và nguy hiểm tiếp tục bao trùm vùng đồng bằng và phần lớn miền trung và đông nam đất nước, với nhiệt độ tối đa được dự báo trên 38 độ C ở nhiều nơi.

Chạm ngưỡng tăng 1,5 độ C

Nhiều chuyên gia cho rằng, diễn biến từ những đợt nắng nóng gay gắt vừa qua cùng cháy rừng lan rộng là hệ quả của việc ngưỡng nhiệt độ trung bình toàn cầu đã tăng lên tới ngưỡng giới hạn chính là 1,5 độ C so thời kỳ tiền công nghiệp, như mục tiêu được đặt ra trong Thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu năm 2015.

Giới khoa học cũng đưa ra nhận định, người dân ở châu Âu, Bắc Cực, phần lớn châu Phi, Bắc Mỹ, Trung Đông, châu Á và một phần Nam Mỹ trong những năm gần đây đã phải đối mặt với nền nhiệt độ khu vực vượt quá trần 1,5 độ C, đồng thời chịu ảnh hưởng nặng nề bởi các đợt nắng nóng ngày càng tàn khốc, cũng như hạn hán, lũ lụt, bão và cháy rừng do nhiệt độ trên ngưỡng 1,5 độ C gây ra.

Chuyên gia Robert Rohde, nhà khoa học thuộc nhóm nghiên cứu phi lợi nhuận Berkeley Earth của Mỹ cho biết, nhiều người đang sống ở những khu vực đã nóng lên hơn mức 1,5 độ C, và lý do chính dẫn đến điều này là đất liền ấm lên nhanh hơn đại dương.

Với nhiệt độ thay đổi tự nhiên từ ngày này sang ngày khác, khó có thể nhận thấy sự thay đổi cục bộ lâu dài ở mức 1,5 độ C. Nhưng sự gia tăng ngày càng lớn của nhiệt độ khu vực trên đất liền - nơi chỉ chiếm 30% bề mặt hành tinh - đang gây ra tình trạng thời tiết ngày càng khắc nghiệt hơn, và ngày càng có nhiều người phải đối mặt với tình trạng nóng lên toàn cầu ở mức từ 1,5 độ C trở lên quanh năm.

Francesco Tubiello, nhà thống kê cấp cao tại Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên hợp quốc (FAO) cho biết, gần 3 tỷ người trên thế giới đã phải đối mặt với sự nóng lên toàn cầu ở mức hơn 1,5 độ C trong năm 2022.

Đây là một con số đáng phải để tâm khi so sánh năm 2022 với nền nhiệt độ mát hơn trong giai đoạn 1951-1980, thời điểm nền nhiệt toàn cầu đã tăng thêm khoảng 0,3 độ C kể từ thời kỳ tiền công nghiệp.

Người dân giải nhiệt dưới máy phun sương trong bối cảnh nhà chức trách Mỹ phát cảnh báo nhiệt độ tăng cao ở Las Vegas, Nevada, ngày 17/7/2023. (Ảnh: Reuters)

Theo ước tính của WMO, có 66% khả năng nhiệt độ trung bình toàn cầu sẽ cao hơn ngưỡng 1,5 độ C so với thời kỳ tiền công nghiệp trong ít nhất 1 năm trọn vẹn trong giai đoạn từ 2023- 2027. Trong khi đó, hiện tượng El Nino ở Thái Bình Dương đang góp phần làm gia tăng nhiệt độ toàn cầu trong năm nay.

Bà Samantha Burgess, Phó Giám đốc Cơ quan Giám sát khí quyển Copernicus của Liên minh châu Âu cho biết, ngưỡng 1,5 độ C đã tới và nhiều khả năng mốc này sẽ bị vượt vào đầu những năm 2030.

Thách thức lớn mà các quốc gia đang phải đối mặt là lượng khí thải toàn cầu tiếp tục tăng lên mức cao mới, trong khi cam kết cắt giảm để duy trì nền nhiệt toàn cầu ở mức dưới 1,5 độ C của hầu hết các nước "chỉ là lời nói trên giấy... chứ không phải là những thay đổi trong chính sách", bà Burgess nhấn mạnh.

TRUNG HƯNG