Sức hút của Nhóm các nền kinh tế mới nổi

22 quốc gia đã chính thức yêu cầu tham gia BRICS. (Ảnh: Getty)

Với tầm nhìn về một hệ thống quản trị toàn cầu công bằng hơn, hướng tới mục tiêu tăng cường hệ thống đa phương bao trùm, BRICS tạo ra sức hút mạnh mẽ với các nước trên thế giới, nhất là các quốc gia đang phát triển.

Thuật ngữ BRIC lần đầu xuất hiện trong báo cáo của Goldman Sachs năm 2001 để mô tả “sự trỗi dậy” của các nền kinh tế Brazil, Nga, Ấn Độ và Trung Quốc.

Các lãnh đạo bốn nước trên đã gặp mặt không chính thức bên lề Hội nghị cấp cao G8 tại Nga vào tháng 7/2006 và đã tổ chức hội nghị cấp cao đầu tiên năm 2009. Nam Phi được mời tham gia khối vào năm 2010 và kể từ đó năm quốc gia này đã tạo thành khối BRICS như hiện nay.

Với hơn 42% dân số thế giới, 30% diện tích lãnh thổ, BRICS đang tạo ra khối kinh tế chiếm khoảng một phần ba quy mô nền kinh tế toàn cầu. Quan hệ đối tác giữa các thành viên BRICS đã có những bước phát triển mạnh mẽ cả về phạm vi và chiều sâu. Khoảng 150 cuộc họp được tổ chức hằng năm trên cả ba trụ cột hợp tác BRICS gồm chính trị và an ninh, tài chính và kinh tế, văn hóa và giao lưu nhân dân.

Nam Phi, nước Chủ tịch luân phiên của BRICS năm 2023 thông báo sẽ tổ chức Hội nghị cấp cao lần thứ 15 của nhóm tại thành phố Johannesburg từ ngày 22 đến 24/8 tới. Chương trình nghị sự của hội nghị cấp cao năm nay dự kiến bao gồm các cuộc thảo luận về các biện pháp tạo thuận lợi cho thương mại và đầu tư, phát triển bền vững, đổi mới và cải cách quản trị toàn cầu.

Mối quan hệ kinh tế đã được các thành viên BRICS cụ thể hóa bằng việc thành lập các cơ chế như Hội đồng Kinh doanh BRICS, Ngân hàng Phát triển Mới (NDB). NDB dần khẳng định được vị thế của định chế tài chính kiểu mới trong huy động nguồn lực cho các dự án cơ sở hạ tầng và phát triển bền vững ở các nước thành viên cũng như các quốc gia đang phát triển.

NDB lần đầu mở rộng năm 2021, với sự gia nhập của Bangladesh, Ai Cập, Các Tiểu vương quốc Arab thống nhất (UAE) và Uruguay, trong khi có thêm nhiều quốc gia bày tỏ ủng hộ sáng kiến của NDB về thúc đẩy sử dụng đồng tiền thay thế trong giao thương quốc tế.

Giới quan sát nhận định, đề xuất cho ra mắt một loại tiền tệ mới khó có thể trở thành hiện thực tại Hội nghị cấp cao lần này của BRICS. Để cho ra đời một loại tiền tệ mới, BRICS sẽ cần tới các cuộc đàm phán rộng rãi và thiết lập các cơ chế về tỷ giá hối đoái phù hợp hệ thống thanh toán và quy định của thị trường tài chính.

Tuy nhiên, động lực “phi đô-la hóa” sẽ tiếp tục gắn kết các thành viên của khối cũng như thu hút sự quan tâm của các quốc gia đang phát triển trong nỗ lực giảm bớt sự phụ thuộc vào đồng USD.

Việc kết nạp thêm thành viên được dự đoán sẽ là một trong những vấn đề hàng đầu trong chương trình nghị sự tại hội nghị sắp tới của BRICS. Argentina, Iran, Saudi Arabia, UAE, Cuba, CHDC Congo, Comoros, Gabon và Kazakhstan… đều bày tỏ mong muốn gia nhập khối.

BRICS chưa đưa ra các tiêu chí cụ thể cho việc kết nạp thành viên mới, song khẳng định đang phân tích kỹ lưỡng vấn đề này, bởi rõ ràng việc mở rộng sẽ tăng cường tầm ảnh hưởng của BRICS trong hình thành các chuẩn mực và chính sách mới trong quản trị toàn cầu.

Sự khác biệt trong hệ thống chính trị và kinh tế giữa các thành viên BRICS cũng như căng thẳng địa chính trị gia tăng trên toàn cầu đang tác động không nhỏ tới sự thống nhất trong việc ra quyết định chung của khối. Vì vậy, Hội nghị cấp cao BRICS tại Nam Phi vào cuối tháng 8 này nhận được sự quan tâm đặc biệt, bởi kết quả của hội nghị sẽ định hình quỹ đạo tương lai của khối.

Đứng trước nhiều thách thức, song mục tiêu của BRICS trong thúc đẩy hợp tác để định hình lại cấu trúc chính trị và kinh tế toàn cầu tiếp tục thu hút sự quan tâm của cộng đồng quốc tế.

Tổng Thư ký đảng Đại hội dân tộc Phi (ANC) Fikile Mbalula nhận xét, sự ảnh hưởng ngày càng tăng của BRICS và các diễn đàn đa phương khác như G20 là bằng chứng cho thấy các nước tiếp tục ủng hộ chủ nghĩa đa phương và mỗi quốc gia đều có thể góp phần kiến tạo nên sự thay đổi của thế giới ngày nay.

ĐINH TRƯỜNG