Tâm Thắng - nơi lưu giữ văn hóa truyền thống Ê đê

Đồng bào Ê đê hiện sinh sống ở 4 buôn, gồm buôn Nui, Buôr, Ea Pô và Trum, có khoảng 800 hộ với hơn 4.900 nhân khẩu, chiếm gần 29,2% dân số toàn xã. Trải qua nhiều thăng trầm của thời gian, những nét đẹp truyền thống từ nhà dài, trang phục, ngôn ngữ,... đến tinh thần đoàn kết cộng đồng luôn được mỗi người dân nơi đây gìn giữ, bảo tồn. 

Về Tâm Thắng hôm nay, hình ảnh đầu tiên mà chúng ta bắt gặp là những căn nhà dài vững chãi bên cạnh những ngôi nhà xây hiện đại được bao bọc bởi vườn cà phê và cánh đồng lúa xanh ngát, tạo nên cảnh sắc yên bình. Không gian, khuôn viên nhà dài truyền thống của người Ê đê là nơi diễn ra các sinh hoạt thường ngày của mỗi gia đình và các lễ nghi truyền thống. Bên cạnh đó, đây còn là nơi lưu giữ những phong tục tập quán mang đậm bản sắc của buôn làng.

Thông qua mỗi dịp đoàn tụ, sum vầy, các thành viên trong gia đình cùng cộng đồng dân làng thưởng thức những món ăn, rượu cần mang đậm phong vị truyền thống. Tại đây, những người cao tuổi là ông bà, bố mẹ sẽ dạy cho con cháu biết về phong tục của quê hương, dân tộc mình.

Với người Ê đê xã Tâm Thắng, tiếng nói dân tộc được coi là tài sản quý giá cần phải gìn giữ. Ngay từ khi mới sinh ra và lớn lên, những đứa trẻ nơi đây đã được các amí (mẹ), ama (bố) dạy cách phát âm tiếng mẹ đẻ. Trước khi đi học mầm non,được tiếp xúc với tiếng Việt, những đứa trẻ đã biết nói và giao tiếp thành thạo ngôn ngữ Ê đê. Tới bậc tiểu học, học sinh còn được các trường học trên địa bàn xã tổ chức dạy đọc, viết tiếng Ê đê.

Trang phục truyền thống cũng được các gia đình Ê đê gìn giữ và truyền lại cho con cháu. Trong lao động và sinh hoạt thường ngày, nhiều phụ nữ Ê đê vẫn mặc y phục truyền thống. 

Trong các dịp quan trọng, đặc biệt là ngày cưới, cô dâu và chú rể thường mặc trang phục của người Ê đê để giới thiệu, tôn vinh vẻ đẹp truyền thống cho khách gần xa. Ngày nay, học sinh đến trường từ bậc mầm non đến THPT, các em vẫn mặc bộ trang phục truyền thống vào đầu tuần hay những ngày lễ lớn. 

Văn hóa ứng xử của người Ê đê cũng là một nét đẹp. Đó là lối sống đoàn kết giữa các gia đình với buôn làng, giữa anh em trong họ, ngoài họ khi mỗi gia đình có công to, việc lớn. Với tinh thần đoàn kết, người dân nơi đây đã từng bước xây dựng đời sống mới. Đặc biệt, với điểm dừng chân số 18 thuộc Công viên Địa chất toàn cầu UNESCO Đắk Nông, đồng bào Ê đê buôn Nui đã xây dựng mô hình du lịch cộng đồng, thu hút du khách đến tham quan.  

Hiện nay, trên địa bàn 4 buôn ở xã Tâm Thắng còn giữ gìn nhiều di sản văn hóa vật thể, phi vật thể, gồm: 7 bộ cồng chiêng cổ; hàng chục nhà dài thuyền thống, trong đó có nhiều ngôi nhà dài cổ ở buôn Buôr, buôn Ea Pô. Các buôn đều có đội cồng chiêng, đội văn nghệ, hàng chục nghệ nhân đan lát, dệt thổ cẩm truyền thống với sự tích cực tham gia của các nghệ nhân ưu tú như Y Sim Ê ban, H'đá Êya...

Nghệ nhân ưu tú Y Sim Ê ban là một trong những nghệ nhân lớn tuổi và am hiểu nhạc cụ của đồng bào Ê đê. Ông có thể chế tác và sử dụng thành thạo nhiều nhạc cụ truyền thống như cồng chiêng, đinh năm, sáo môi… Ông cho biết, thời gian qua, được sự quan tâm đầu tư của Nhà nước về mọi mặt, đời sống của người dân đã được nâng lên. Đồng bào có điều kiện chăm lo đời sống tinh thần, đặc biệt là giữ gìn các nét đẹp văn hóa truyền thống thường xuyên được giữ gìn, bảo tồn và phát huy. Thời gian tới, ông mong muốn ngành Văn hóa, địa phương tiếp tục quan tâm hỗ trợ hơn nữa về vật chất, tinh thần, mở các lớp dạy cồng chiêng, đan lát, chế tác nhạc cụ để các lớp con cháu tiếp tục phát huy, trân giữ giá trị tốt đẹp của dân tộc Ê đê. Qua đó, góp giữ gìn, làm phong phú hơn kho tàng văn hóa của cộng đồng các dân tộc trên địa bàn tỉnh Đắk Nông.

Theo ông Nguyễn Sỹ Ánh, Phó Chủ tịch UBND xã Tâm Thắng, công tác bảo tồn văn hóa truyền thống của đồng bào các dân tộc nói chung và người Ê đê nói riêng là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị, được cấp ủy, chính quyền địa phương quan tâm chú trọng. Thời gian tới, địa phương sẽ tham mưu, phối hợp với các ngành chức năng để tổ chức các ngày hội văn hóa, phục dựng lại các nghi lễ truyền thống để thu hút du khách đến tham quan, tìm hiểu những nét đặc sắc về tập quán, đời sống, sinh hoạt của người Ê đê.

Y Krăk