Tọa đàm 'Ngành y vượt khó'

Hơn 3 năm qua, thế giới đã chứng kiến sự tàn phá kinh hoàng, thảm khốc của đại dịch COVID-19. Từ khi xuất hiện cho tới nay, đại dịch đã cướp đi sinh mạng của hàng triệu người trên toàn cầu. Việt Nam là một trong những nước chịu ảnh hưởng nặng nề bởi đại dịch và cũng là một trong những quốc gia đạt được nhiều thành tựu trong phòng chống dịch, có cả những thành tựu thần kỳ, vượt trội, đã sớm khống chế và kiểm soát được đại dịch.

Giống như nhiều quốc gia trên khắp hành tinh, đại dịch COVID-19 cũng đã hoành hành trên khắp lãnh thổ Việt Nam với những đợt bùng phát cướp đi sinh mạng của hàng chục nghìn người dân, gây tác động, thiệt hại nặng nề đến mọi mặt đời sống kinh tế-xã hội của đất nước.

Trong những lúc cao điểm, cam go nhất của mỗi đợt bùng phát dịch, đội ngũ y bác sĩ, nhân viên y tế luôn là lực lượng tuyến đầu chống dịch, làm việc quên ngày, quên đêm, có nhiều hy sinh, mất mát để chăm lo sức khỏe cho nhân dân; từng phút, từng giây giành giật sự sống, bảo vệ tính mạng cho người bệnh.

Với sự nỗ lực của các cấp, các ngành và toàn dân, sau các đợt cao điểm chống dịch, hiện nay, đại dịch COVID-19 ở nước ta đã được kiểm soát, tạo tiền đề quan trọng cho quá trình phục hồi và phát triển kinh tế-xã hội. Tuy nhiên dịch bệnh luôn rình rập, tiếp tục được dự báo có những diễn biến phức tạp, khó lường với các biến thể mới. Trong bối cảnh này, một mặt những chiến sĩ áo trắng vẫn không ngừng "chiến đấu" để chống dịch mỗi ngày, không để "dịch chồng dịch", thực hiện phục vụ tốt nhất công tác chăm sóc khám chữa bệnh cho người dân. Mặt khác, họ luôn nỗ lực vượt qua những khó khăn, thách thức từ trong chính nội tại của ngành cũng như những khó khăn, thách thức về cơ chế, chính sách mua sắm, đấu thầu thuốc, trang thiết bị y tế…

Phải khẳng định, thời gian qua, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ luôn dành sự quan tâm đặc biệt đến các y bác sĩ, nhân viên y tế đã hy sinh hết sức mình, thậm chí cả tính mạng để bảo vệ, chăm lo sức khỏe cho người bệnh và nhân dân.

Nhân ngày Thầy thuốc Việt Nam 27/2, Cổng Thông tin điện tử Chính phủ trân trọng gửi lời tri ân và những lời chúc mừng tốt đẹp nhất đến đội ngũ các y bác sĩ, nhân viên y tế trên toàn quốc và tổ chức Tọa đàm "Ngành y vượt khó" để cảm ơn những nỗ lực, cố gắng, những hy sinh, mất mát của đội ngũ y bác sĩ trên cả nước vì sức khỏe và tính mạng của nhân dân trong bối cảnh khó khăn của ngành, đồng thời đưa ra các giải pháp hiệu quả để tháo gỡ những trở ngại, vướng mắc đang tồn tại.

Các vị khách mời tham gia tọa đàm:

- Thứ trưởng Bộ Y tế Đỗ Xuân Tuyên

- TS. Bùi Sỹ Lợi, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Các vấn đề xã hội của Quốc hội

- GS.TS. Trần Bình Giang, Giám đốc BV Hữu Nghị Việt Đức

- PGS.TS. Đào Xuân Cơ, Giám đốc BV Bạch Mai

“

Nhân Ngày Thầy thuốc Việt Nam 27/2, các vị khách đã gửi lời chúc đặc biệt đến y, bác sĩ, nhân viên y tế trên cả nước nhân ngày truyền thống của ngành:

Thứ trưởng Bộ Y tế Đỗ Xuân Tuyên: Thay mặt lãnh đạo Bộ Y tế, tôi trân trọng cảm ơn và gửi lời tri ân tới tất cả thầy thuốc trong cả nước trong thời gian vừa qua đã không quản ngại khó khăn để thực hiện tốt công tác chăm sóc, bảo vệ sức khỏe nhân dân, đặc biệt trong công cuộc phòng chống dịch COVID-19, cán bộ, công nhân viên chức ngành y tế của chúng ta đã không quản ngại khó khăn với tinh thần chống dịch như chống giặc, lấy người bệnh là trên hết trước hết và sẵn sàng hy sinh cả tính mạng của mình để tham gia làm tốt công tác chăm sóc, bảo vệ sức khỏe nhân dân cũng như cứu sống người bệnh. Với tinh thần như vậy, dù đứng trước nhiều khó khăn, thách thức đặt ra trước mắt, chúng ta quyết tâm thực hiện tốt nhiệm vụ chăm sóc bảo vệ sức khỏe nhân dân và thực hiện tốt lời dạy của Bác Hồ: Lương y phải như từ mẫu.

GS.TS. Trần Bình Giang, Giám đốc BV Hữu nghị Việt Đức: Nhân dịp 68 năm ngày truyền thống của ngành Bác Hồ có gửi thư cho ngành y tế, xin gửi lời chào đến các bạn đồng nghiệp trong cả nước, những người đã rất vất vả khắc phục khó khăn, cùng nhân dân cả nước vượt qua đại dịch COVID-19 vừa qua, cũng như đối mặt với khó khăn thách thức trong giai đoạn hiện nay. Chúc tất cả các bạn đồng nghiệp sức khỏe, giữ vững niềm tin và tiếp tục phấn đấu trong sự nghiệp chăm sóc và bảo vệ nhân dân. Tôi cũng xin cảm ơn các cấp lãnh đạo, người bệnh cũng như nhân dân cả nước đã chung tay giúp sức cho ngành y để tiếp tục phát triển.

Câu hỏi đầu tiên xin gửi tới lãnh đạo Bộ Y tế, thưa Thứ trưởng Đỗ Xuân Tuyên, có thể nói thời gian vừa rồi, ngành y tế thực sự chưa có thời gian nghỉ ngơi đúng nghĩa. Đại dịch COVID-19 bùng phát và kéo dài, các bác sĩ, thầy thuốc, cán bộ, nhân viên y tế trên cả nước luôn là lực lượng tuyến đầu chống dịch. Họ cũng phải xa gia đình, người thân để luôn bên cạnh điều trị, chăm sóc sức khỏe người bệnh. Khi dịch được kiểm soát, ngành y tế tiếp tục gặp khó khăn, vướng mắc về cơ chế, chính sách đấu thầu, mua sắm thuốc, trang thiết bị y tế, cơ chế tài chính… khiến tình trạng thiếu thuốc, máy móc, trang thiết bị y tế diễn ra ở nhiều nơi. Tuy nhiên, toàn ngành đã và đang nỗ lực, cố gắng khắc phục thực trạng này. Xin ông chia sẻ rõ hơn những khó khăn, thách thức của ngành y trong giai đoạn hiện nay. Ngành y đã và đang vượt qua những trở ngại này như thế nào?

Thứ trưởng Đỗ Xuân Tuyên: Trong thời gian vừa qua, đặc biệt là năm vừa rồi, chúng ta đã tập trung cho công tác phòng, chống dịch. Trên báo cáo đề nghị của các cơ sở y tế toàn quốc, rồi ý kiến phản ánh của người dân cũng như qua quá trình theo dõi, chúng tôi thấy những khó khăn, thách thức của ngành y tế trong giai đoạn hiện nay.

Thứ nhất, Việt Nam của chúng ta hiện nay đứng trước không ít khó khăn và thách thức. Trên thế giới, các quốc gia đều nhận định dịch COVID-19 chưa thể kiểm soát được hoàn toàn và vẫn xuất hiện những biến chủng mới, có nguy cơ diễn biến phức tạp và khó khăn hơn.

Khó khăn thứ hai là cùng với dịch COVID-19, xuất hiện các dịch như sốt xuất huyết, nguy cơ xâm nhập các dịch bệnh nguy hiểm mới nổi như đậu mùa khỉ, viêm gan cấp… mà chưa rõ nguyên nhân. Cùng với đó là hệ thống y tế còn tồn tại hạn chế chưa giải quyết được quyết liệt ở giai đoạn trước và đã nảy sinh thêm những khó khăn vướng mắc, đặc biệt là sau COVID-19, ảnh hưởng trực tiếp đến công tác chăm sóc và bảo vệ sức khỏe của nhân dân.

Khó khăn thứ ba là hệ thống thể chế liên quan đến lĩnh vực y tế cơ bản đã hoàn thiện nhưng vẫn còn những bất cập nhất định và đặc biệt là những bất cập liên quan đến mua sắm, đấu thầu, liên doanh liên kết, sử dụng tài sản công. Và có nhiều nội dung chúng ta cũng chưa thể hiện hết được quan điểm chỉ đạo tại Nghị quyết 20, 21 của Hội nghị Trung ương 6 khóa XII.

Khó khăn thứ tư là năng lực hệ thống y tế của chúng ta, nhất là hệ thống y tế cơ sở và y tế dự phòng cũng còn nhiều hạn chế. Và khi dịch COVID-19 còn diễn biến phức tạp và khó dự đoán, xuất hiện các dịch bệnh mới nổi, đặc biệt là tỉ lệ tiêm chủng của chúng ta ở một số địa phương, một số khu vực đồng bào dân tộc thiểu số và vùng khó khăn cũng chưa đảm bảo theo quy định. Tình trạng quảng cáo về tác dụng của thực phẩm chức năng chưa đúng với quy định trên môi trường mạng còn diễn biến phức tạp.

Khó khăn thứ năm là chất lượng công tác điều hành phục vụ người bệnh tại một số cơ sở vẫn chưa thực sự đáp ứng được yêu cầu của người bệnh, tình trạng quá tải vẫn chưa được giải quyết triệt để, nhất là với các bệnh viện tuyến cuối, các bệnh viện tuyến Trung ương. Đáng chú ý nữa là các dịch vụ y tế của chúng ta ở các tuyến dưới chưa được nâng lên, trong khi thói quen và tâm lý của người bệnh lúc nào cũng muốn được điều trị tuyến cao hơn. Từ đó gây tình trạng quá tải ở các bệnh viện tuyến trên. Cùng với đó là tình trạng chênh lệch chỉ số sức khỏe như tử vong mẹ, tử vong trẻ em, suy dinh dưỡng ở các vùng… chưa được cải thiện rõ rệt và chúng ta cũng chưa phát huy được hết lợi thế của lĩnh vực y học cổ truyền của nước ta.

Khó khăn thứ sáu là về công nghiệp sản xuất trang thiết bị y tế của chúng ta để phục vụ nhu cầu khám chữa bệnh thì hiện nay việc sản xuất trong nước của chúng ta mới dừng ở mức trang thiết bị thông dụng và hàm lượng công nghệ còn thấp. Việc kiểm định trang thiết bị còn chưa được chú trọng đúng mức. Hệ thống xử lý nước thải, đặc biệt là hệ thống xử lý nước thải ở các cơ ở tuyến tỉnh do đầu tư từ lâu nên hiện nay đã quá tải, xuống cấp nên kết quả xử lý nước thải đầu ra của chúng ta cũng chưa đảm bảo được yêu cầu.

Khó khăn thứ bảy là tình trạng thiếu thuốc, vật tư trang thiết bị y tế ở một số cơ sở y tế trên toàn quốc chưa được khắc phục một cách triệt để. Rồi số lượng hồ sơ đăng ký cấp giấy đăng ký lưu hành thuốc cũng như trang thiết bị của chúng ta còn tồn đọng lớn và chưa được giải quyết một cách triệt để. Và chúng ta đang phải đề nghị với Quốc hội để có giải pháp giải quyết trước mắt cũng như định hướng lâu dài để giải quyết nội dung này.

Khó khăn thứ tám là quản lý đào tạo chất lượng và nhân lực y tế chưa đáp ứng được yêu cầu thực tế và hội nhập quốc tế. Cùng với đó là tình trạng nghỉ việc, bỏ việc của nhân viên y tế, chuyển từ hệ thống y tế công lập sang y tế ngoài công lập, đặc biệt là những cán bộ y tế có tay nghề cao, có kinh nghiệm. Đây cũng là một khó khăn, thách thức đối với ngành y tế.

Khó khăn cuối cùng là chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ thông tin trong lĩnh vực khám chữa bệnh cũng như phòng bệnh chưa đáp ứng được yêu cầu. Ngân sách nhà nước chi cho y tế, bảo hiểm y tế có tăng nhưng tổng chi bình quân cho đầu người vẫn còn thấp. Đặc biệt chúng tôi thống kê thì tỉ lệ chi tiền túi của hộ gia đình cho công tác khám chữa bệnh vẫn ở mức cao, chiếm khoảng 43% tổng chi y tế. Rồi đầu tư bền vững cho các nhóm đối tượng được ngân sách nhà nước hỗ trợ đóng bảo hiểm y tế vẫn chiếm tỉ lệ rất lớn. Do vậy, đối tượng tham gia bảo hiểm y tế này vẫn chưa bền vững và phương thức chi trả cho công tác khám, chữa bệnh tiến tới tính đúng, tính đủ và để hoàn thiện gói dịch vụ y tế cơ sở cũng chậm được điều chỉnh và chưa đầy đủ. Việc đẩy nhanh tiến độ giải ngân đầu tư công để đảm bảo cho hoàn thiện cơ sở vật chất y tế, phục vụ cho chăm sóc, bảo vệ sức khỏe nhân dân cũng còn hạn chế.

Từ nhận định 9 khó khăn, thách thức như vậy, nhưng trong năm 2022, ngành y tế được sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, các cấp ủy Đảng, chính quyền và sự vào cuộc của nhân dân cũng như sự nỗ lực, cố gắng vượt qua mọi khó khăn của cán bộ, nhân viên ngành y tếnên ngành y tế vẫn đạt được những kết quả đáng trân trọng. Đó là 3 chỉ tiêu mà Quốc hội giao cho chúng ta đều hoàn thành và hoàn thành vượt mức. 13/16 chỉ tiêu Chính phủ giao cho ngành y tế đã hoàn thành, còn 3 chỉ tiêu cơ bản cũng hoàn thành. Phải nói rằng, trong điều kiện khó khăn, thách thức như vậy nhưng ngành y tế đã nỗ lực phấn đấu để hoàn thành cơ bản các chỉ tiêu được Quốc hội, Chính phủ giao và từng bước làm tốt hơn nữa công tác chăm sóc, bảo vệ sức khỏe của nhân dân trong tình hình mới.

Thứ trưởng Bộ Y tế vừa trao đổi về những khó khăn của các cơ sở y tế hiện nay, để có cái nhìn trực diện hơn, xin GS.TS Trần Bình Giang, Giám đốc BV Việt Đức – bệnh viện lớn của đất nước, chia sẻ những khó khăn cụ thể tại cơ sở y tế của mình hiện nay? Việc tháo gỡ những khó khăn này ra sao và đâu là căn nguyên?

GS.TS. Trần Bình Giang, Giám đốc BV Hữu nghị Việt Đức: Trong thời gian vừa qua, dịch COVID-19 đã làm cho thấy những nỗ lực, cố gắng nhưng đồng thời bộc lộ cả những khó khăn, thách thức mà ngành y gặp phải. Nhiều khó khăn đã được Thứ trưởng Đỗ Xuân Tuyên đề cập và việc này đã được lãnh đạo từ cấp cao nhất quan tâm và đặt vấn đề xử lý. Vừa rồi Quốc hội đã thông qua Luật Khám chữa bệnh sửa đổi có hiệu lực từ ngày 1/1/2024, đồng thời có rất nhiều khó khăn đã được Chính phủ, Bộ Y tế giải quyết. Tuy vậy, là những người trực tiếp tham gia vào công tác điều trị, khám chữa bệnh tại một bệnh viện tuyến đầu của đất nước, có rất nhiều khó khăn, vướng mắc cho đến nay chúng tôi không thể mình tự xử lý được. Ở đây tôi chỉ nói một số khó khăn mang tính cấp thiết.

Thứ nhất, trong năm 2022, sau đại dịch, BV Hữu nghị Việt Đức đã thực hiện số lượng khám chữa bệnh, mổ xẻ, điều trị với hơn 79.000 ca mổ. Có thể nói đó là khối lượng công việc rất lớn, không có nhiều bệnh viện trên thế giới có thể làm được.

Số lượng người bệnh thường xuyên đến và phải chờ đợi được điều trị rất nhiều trong khi những khó khăn, vướng mắc về cơ chế, chính sách để có thể mua được hóa chất xét nghiệm, trang thiết bị, vật tư y tế hiện tại vẫn đang hết sức vướng mắc. Trong Luật Khám chữa bệnh có rất nhiều điều đưa ra để có thể gỡ khó nhưng cũng có nhiều điều trong đó quy định rằng việc thực hiện giao cho Chính phủ cụ thể hóa. Luật sẽ có hiệu lực từ 1/1/2024 nhưng chúng ta chỉ còn chưa đến 10 tháng nữa, không biết liệu những điều luật ấy có được cụ thể hóa để đi vào cuộc sống từ ngày 1/1/2024 được hay không. Đó là điều tôi rất lo lắng.

Vấn đề thứ hai là hiện tại không chỉ BV Việt Đức mà nhiều bệnh viện khác như BV Bạch Mai, BV K ở ngoài Bắc, BV Chợ Rẫy ở TPHCM cũng có rất nhiều khó khăn để bảo đảm cung ứng được các điều kiện phục vụ người bệnh. Đơn cử, hiện tại các bệnh viện lớn trên toàn quốc, vật tư y tế để dành chăm sóc người bệnh gần như đã hết, các hóa chất xét nghiệm để phục vụ chẩn đoán, điều trị cho người bệnh cũng gần như đã hết.

Tại BV Hữu nghị Việt Đức, theo thống kê, có những xét nghiệm đơn giản như công thức máu chỉ còn một tuần nữa là không còn hóa chất để sử dụng nếu như sử dụng bình thường. BV Việt Đức đã họp rất nhiều lần, kể cả họp Đảng ủy, họp Hội đồng khoa học mở rộng tới tất cả trưởng, các bộ phận, đơn vị để tháo gỡ nhưng rất khó khăn. Tại sao như thế? Tại vì đó là những hóa chất xét nghiệm được sử dụng trên các hệ thống máy do các công ty cung cấp hóa chất đặt tại Bệnh viện làm. Tại sao chúng ta phải đặt máy? Vì kể từ năm 2015, BV Việt Đức hầu như không có tiền cung cấp từ ngân sách nhà nước cho các hoạt động chi không thường xuyên, mua máy móc nên số lượng máy móc xét nghiệm (riêng máy móc xét nghiệm tại BV Việt Đức đã có giá từ 250 đến 300 tỷ đồng) rất khó khăn.

Về giải pháp, từ năm 2015, chúng ta đấu thầu công khai để mua hóa chất xét nghiệm, sau đó các công ty sẽ đặt máy sử dụng hóa chất đó. Kèm theo đó, các công ty sẽ lo những vấn đề như là bảo hành, bảo trì các hệ thống phần mềm đi kèm cho máy hoạt động, kiểm định, kiểm chuẩn để đảm bảo máy hoạt động chính xác. Điều này là thông lệ trên toàn thế giới chứ không phải chỉ ở Việt Nam. Thế nhưng đến năm 2022 chúng ta lại có công văn quy định việc sử dụng máy mượn, máy đặt như vậy không có trong quy định của văn bản quy phạm pháp luật nào và đề nghị dừng, đã gây ra tình trạng hết sức khó khăn. Sau đó Chính phủ có Nghị quyết 144 để tháo gỡ khó khăn này, nhưng Nghị quyết 144 chỉ có giá trị cho những hợp đồng đặt mua máy hóa chất và đặt máy trước ngày 5/11/2022. Chính vì vậy bây giờ chúng ta không còn hóa chất để làm.

Câu hỏi tiếp theo đặt ra là tại sao các giám đốc bệnh viện không tìm phương án khác để xử lý việc này? Những phương án chúng tôi đặt ra như sau:

Phương án thứ nhất là mua máy để làm. Chúng ta chấp nhận mua máy, tất nhiên thời gian để mua được một cái máy, đấu thầu theo quy trình cũng phải mất 6 tháng và Bệnh viện không có tiền, có thể vay tiền để mua máy và chấp nhận trả thêm tiền bảo hành, bảo trì, trả thêm tiền hệ thống phần mềm… Nhưng một máy xét nghiệm trị giá nhiều chục tỷ đồng sẽ đi kèm với những hóa chất của nó, chỉ có hóa chất của hãng đấy mới sử dụng cho máy đấy được nên khi chúng ta đấu thầu để mua hóa chất sử dụng cho máy thì rơi vào tình trạng chỉ có một hóa chất, tức là rơi vào tình trạng chỉ định thầu, vi phạm pháp luật, không thể làm theo phương án ấy được.

Phương án thứ hai là thuê máy cũng y như phương án trước vì hóa chất cũng đi theo máy, không thể mua hóa chất khác được và chúng ta lại rơi vào tình trạng vi phạm pháp luật nếu như chỉ có một hóa chất.

Phương án thứ ba là liên doanh, liên kết để có thể sử dụng hóa chất nhưng không có quy định nào của pháp luật về chuyện này. Thứ nhất là hình thức, hồ sơ, cách làm, quy trình các bước như thế nào để có thể chọn được nhà đầu tư liên doanh, liên kết. Thứ hai, giá trị để đưa vào liên doanh, liên kết không tính được. Ví dụ như BV Việt Đức với lịch sử gần 120 năm thì giá trị thương hiệu của Việt Đức ai sẽ định giá và nó là bao nhiêu, chúng tôi không làm được. Vấn đề tiếp theo là theo quy định của Luật Giá và Nghị định 177, khi giá đất để đưa vào để liên doanh liên kết thì UBND cấp tỉnh quy định giá cho thuê, cho mua đất. Trong khi đó, theo quy định của Nghị định 151, phải xác định giá trị cho thuê đất theo giá trị thị trường. Tuy nhiên, không ai biết giá trị thị trường như thế nào và các Công ty thẩm định giá không đủ quyền lực, không đủ khả năng, không đủ vai trò pháp luật để xác định.

Như vậy cả 3 phương án đều tắc. Tôi biết rằng đã có nhiều bệnh viện thông báo đến tất cả các khoa, phòng trong bệnh viện trong vòng một tuần nữa, bệnh viện sẽ hết các hóa chất xét nghiệm và chỉ có thể thực hiện theo cấp cứu. BV Việt Đức cũng có nguy cơ rơi vào tình trạng đó. Chính vì vậy, đây là việc cấp cứu của cấp cứu, rất mong nhận được sự xử lý của các cấp lãnh đạo từ Bộ Y tế tới Chính phủ để tháo gỡ sớm. Chúng ta chỉ còn khoảng thời gian từ một tuần tới hai tuần nữa, nếu như chúng ta không tháo gỡ thì các bệnh viện hầu như sẽ không hoạt động được.

Vấn đề thứ hai là các vật tư tiêu hao dành cho mổ xẻ, theo thống kê của BV Việt Đức, cũng chỉ trong vòng một tháng nữa sẽ hết. Theo quy định của luật pháp, việc mua các vật tư tiêu hao phải đảm bảo các vật tư đó được phép lưu hành trên thị trường và có giấy phép. Hầu hết giấy phép cho các vật tư tiêu hao hiện nay chưa được cấp, chưa được gia hạn nên chúng ta không thể mua được dù chúng ta đấu thầu hay mua.

Rất mừng vừa rồi chúng ta đã tháo gỡ được vấn đề giấy phép lưu hành cũng như giấy phép về hoạt động các loại thuốc. Nhưng đối với vật tư tiêu hao, đến nay vẫn chưa xử lý được. Đây là một vấn đề cấp cứu cần phải xử lý.

Ngoài ra, nhiều vấn đề khác như tính giá dịch vụ, đấu thầu thuốc tập trung, mua thuốc theo Hiệp định CPTPP, thuốc hiếm, thuốc gây nghiện… hiện chúng ta không biết cách nào xử lý để các bệnh viện có thể hoạt động được.

Rất mong với sự chung tay góp sức của tất cả các cấp, các ngành, chúng ta có thể tháo gỡ được những khó khăn, vướng mắc để các bệnh viện có thể hoạt động được, phục vụ chăm sóc, điều trị người bệnh.

Là người có thời gian theo dõi ngành y tế trong một thời gian dài, ông có nhận định và đánh giá như thế nào về khó khăn mà đại diện BV Việt Đức vừa nêu? Chúng ta cần sự vào cuộc quyết liệt thế nào để xử lý những vấn đề nêu trên giúp ngành y tế thực sự vực dậy và phát triển bền vững?

TS. Bùi Sỹ Lợi: Đầu tiên Nhân ngày Thầy thuốc Việt Nam, tôi xin gửi đến các thầy thuốc, cán bộ, công chức, viên chức, người lao động ngành y tế sức khỏe, hạnh phúc và tiếp tục vượt qua thách thức để hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ với chức năng được Đảng, Nhà nước giao cho. Đó là chăm sóc sức khỏe nhân dân và bảo đảm cho người dân có cuộc sống, sức khỏe tốt nhất với tinh thần thầy thuốc như mẹ hiền.

Qua ý kiến của Thứ trưởng Đỗ Xuân Tuyên và GS. Trần Bình Giang, tôi thấy thách thức của ngành y tế đang hiện hữu. Chúng ta vừa trải qua đại dịch COVID-19 trong 3 năm vừa qua, đã bộc lộ rất nhiều vấn đề về mặt thể chế, đầu tư, nguồn lực và xây dựng nền tảng y tế cơ sở với tư cách là chăm sóc sức khỏe nhân dân. Đại dịch COVID-19 đã để lại tổn thất rất lớn cho ngành, nhiều bác sĩ đã phải hy sinh, cống hiến, đóng góp trong chăm sóc sức khỏe nhân dân và rõ ràng chúng ta phải ghi nhận công lao to lớn của các thầy thuốc, cán bộ, công chức, viên chức, người lao động trong ngành y tế Việt Nam. Điều đó không thể phủ nhận được. Tuy nhiên, đại dịch COVID-19 đã bộc lộ nhiều vấn đề, kể cả về nguồn nhân lực, thể chế, vấn đề điều hành và cả vướng mắc ở nhiều khâu trong quá trình quản lý. Chúng ta đang đứng trước khó khăn, thách thức rất to lớn.

Theo tôi, để giải quyết vấn đề này, rất cần sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị. Đầu tiên là chúng ta phải chia sẻ với các thầy thuốc, chia sẻ với các cán bộ, công chức, viên chức, người lao động trong ngành y tế Việt Nam. Lương rất thấp, đời sống rất khó khăn, làm việc rất nhiều, không tính được thời gian làm thêm giờ, làm ngày làm đêm nhưng thu nhập vẫn thấp. Vậy các cơ quan hữu quan vào cuộc trong vấn đề này như thế nào?

Đối với ngành y tế, trước tiên chúng ta phải giải quyết được vấn đề nhân lực và chất lượng nguồn nhân lực của ngành. Chúng ta tự hào có 8-9 bác sĩ trên 1 vạn dân nhưng so với thế giới còn rất thấp. Việc chăm sóc sức khỏe nhân dân phải bảo đảm, phải có cơ sở khám chữa bệnh mà không có bệnh nhân nhưng vẫn phải có bác sĩ trực. Chúng ta không thể nói là giao chỉ tiêu theo việc, có bệnh nhân mới có bác sĩ. Phải tiếp tục phát triển nhân lực và chất lượng nguồn nhân lực ngành y.

Vấn đề thứ hai đối với ngành y tế chính là vấn đề hoàn thiện cơ chế, chính sách để minh bạch. Nhiều văn bản, như GS. Giang nói là Luật Khám, chữa bệnh (sửa đổi) được Quốc hội thông qua và sẽ có hiệu lực từ ngày 1/1/2024 nhưng nếu chúng ta không ra các văn bản hướng dẫn thì sẽ tiếp tục ách tắc. Rất nhiều văn bản của chúng ta, do sự phối hợp giữa các ngành không đồng bộ nên khi ban hành gặp vướng mắc, các cơ sở khám chữa bệnh lại khó khăn. Vậy về mặt thể chế, chúng ta phải giải quyết sao cho minh bạch.

Vấn đề thứ ba, chúng ta kêu là phải tính đúng, tính đủ về chi phí khám chữa bệnh nhưng trong thực tiễn có tính đúng, tính đủ đâu. Tôi theo dõi và thấy rằng có những lần, tiền lương cơ sở được điều chỉnh nhưng hàng năm sau không điều chỉnh giá dịch vụ khám chữa bệnh theo mức tiền lương cơ sở đó. Tức là lương cơ sở 1.300.000 đồng thì khi điều chỉnh lên 1.490.000 đồng, chúng ta phải điều chỉnh, đưa vào giá, đưa vào chi phí dịch vụ khám chữa bệnh để bảo đảm đời sống, bảo đảm thu nhập giữa các cơ sở khám chữa bệnh. Chúng ta vẫn chậm, bảo tính đủ nhưng tôi cho là chưa phải, vẫn ách tắc, vướng mắc. Vì chúng ta không tính đúng, tính đủ nên các cơ sở khám chữa bệnh không có nguồn thu, dẫn đến không có tiền lương, không có thu nhập, đời sống của cán bộ công chức, viên chức và thầy thuốc khó khăn. Chính phủ, Quốc hội phải nhiều lần bàn để giải quyết vấn đề đời sống cho cán bộ, công chức, viên chức. Đó là một vấn đề cần hết sức lưu ý.

Vấn đề tiếp theo là chúng ta nói giao quyền tự chủ cho các cơ sở khám chữa bệnh nhưng các cơ sở đó không đủ điều kiện, làm sao tự chủ toàn phần được.Tự chủ của các cơ sở khám chữa bệnh phải lưu ý đến 3 vấn đề: Các bệnh viện tuyến Trung ương có nhiệm vụ đào tạo, chuyển giao công nghệ kỹ thuật, thì chúng ta phải chi trả cho bệnh viện. Thứ hai là phải thực hiện an sinh xã hội; đầu tư máy móc, thiết bị hiện đại không thể lấy việc bệnh viện tính đúng, tính đủ để mua được các thiết bị đó. GS. Giang nêu rất rõ, nhiều máy móc thiết bị của chúng ta còn vướng mắc. Tôi khuyến cáo Bộ Y tế đề nghị Bộ Công an, những máy móc, thiết bị do chúng ta thực hiện cơ chế đầu tư công-tư kết hợp thì tư nhân đầu tư mà có sai phạm thì đó là sai phạm của con người, không phải sai phạm của máy móc. Chúng ta phải giải tỏa vấn đề này để có máy móc, thiết bị hiện đại chăm sóc sức khỏe nhân dân. Máy đắp chiếu nằm trong kho chờ xử lý sai phạm, người dân thì không có máy móc thiết bị. Rồi việc nhập các vật tư, thiết bị y tế của chúng ta rất chậm do cơ chế của chúng ta không linh hoạt. Tôi cho rằng rất nhiều cơ chế, chính sách ngành y tế cần được tháo gỡ quyết liệt và với tinh thần, trách nhiệm của cả hệ thống chính trị, chúng ta cần chia sẻ với ngành y, phải có thuốc, vật tư, máy móc hiện đại. Chúng ta muốn một nền kinh tế hiện đại, phát triển thì chúng ta phải xử lý vấn đề này.

Vấn đề cuối cùng, Đảng, Nhà nước, Quốc hội, hệ thống chính trị cần quan tâm đến việc tổ chức, sắp xếp hệ thống y tế một cách đồng bộ; chia sẻ với ngành y tế, làm sao cơ sở y tế của chúng ta phải thống nhất từ Trung ương đến địa phương và phải chuyển biến nhận thức của xã hội với ngành y tế. Thầy thuốc, bác sĩ chăm sóc sức khỏe nhân dân nhưng vấn đề tiền lương, đời sống, cải cách của chúng ta chưa đến nơi đến chốn nên rất khó khăn.

Những thách thức, khó khăn của ngành y tế đang hiện hữu. Tôi kiến nghị với Đảng, Nhà nước và cả hệ thống chính trị vào cuộc để tháo gỡ. Đây là nhiệm vụ quan trọng theo Nghị quyết của Trung ương. Có như vậy chúng ta mới có thể giải quyết được khó khăn của ngành y tế.

Xin PGS.TS. Đào Xuân Cơ chia sẻ về những khó khăn hiện nay tại BV Bạch Mai cũng như việc tháo gỡ những khó khăn này!

GS.TS Đào Xuân Cơ, Giám đốc BV Bạch Mai: Rất cảm ơn Cổng TTĐT Chính phủ cho tôi cơ hội chia sẻ những khó khăn tại BV Bạch Mai và những việc chúng tôi đang nỗ lực để tháo gỡ khó khăn.

Vừa qua, bên cạnh việc báo cáo trực tiếp lãnh đạo Bộ, BV Bạch Mai đã có những văn bản báo cáo các cơ quan chức năng khác về thực trạng khó khăn của Bệnh viện. Như TS. Bùi Sỹ Lợi chia sẻ, nói giúp tôi rồi, BV Bạch Mai thực hiện Nghị quyết 33 của Chính phủ về việc thí điểm tự chủ toàn diện. Thực tế thời gian thí điểm cũng đã hết và Bệnh viện đã thực hiện tự chủ 3 năm chứ không phải 2 năm. 3 năm thực hiện thí điểm tự chủ toàn diện đồng nghĩa với việc gặp rất nhiều khó khăn nội tại tại Bệnh viện, ví dụ như vấn đề vướng vào pháp lý của các lãnh đạo tiền nhiệm và sau đó là dịch bệnh giống như tất cả các bệnh viện khác. Một câu chuyện nữa là vấn đề giá viện phí, được tự chủ toàn diện nhưng thực tế giá viện phí vẫn tuân thủ quy định của luật pháp hiện hành. Hiện tại chúng ta chỉ có một quy định về giá khám chữa bệnh bằng giá của bảo hiểm y tế. Với BV Bạch Mai, hiện tại số lượng bệnh nhân rất đông, mỗi ngày có thể đến 8.000-10.000 người dân đến khám. Số lượng bệnh nhân nội trú khoảng 4.000 người/ngày. Tuy nhiên, tất cả các dịch vụ khám chữa bệnh của bệnh viện đang được thu bằng giá của bảo hiểm y tế. Hiện tại Bệnh viện vẫn đang chờ quyết định của Chính phủ, Bộ Y tế về việc phân nhóm tự chủ. BV Bạch Mai đã thực hiện tự chủ hơn 10 năm nay như giai đoạn 2016-2019 thực hiện tự chủ theo Nghị định 43, tức là chỉ tự chủ chi thường xuyên và từ năm 2020 đến nay, tự chủ toàn diện theo Nghị quyết 33. Mặc dù đã có công văn của Chính phủ dừng nhưng hiện tại chúng tôi vẫn đang chờ đợi Bộ Y tế và Chính phủ phân nhóm để tiếp tục thực hiện theo nguyện vọng của Bệnh viện Bạch Mai.

Nghị định 60 của Chính phủ ban hành năm 2021, tính theo tính toán thực, chúng tôi chỉ vào nhóm 2, tức là mức độ chi thường xuyên và vì vậy, 3 năm vừa qua, đặc biệt dính vào dịch COVID-19 và các biến cố của Bệnh viện nên Bệnh viện vô cùng khó khăn về tài chính. Hiện tại, Bệnh viện đã phải sử dụng nguồn ngân sách, tức là nguồn quỹ phát triển sự nghiệp tiết kiệm được trong hơn 10 năm qua để chi thường xuyên cho cán bộ, nhân viên. Đấy cũng là vấn đề chúng tôi đã báo cáo Bộ Y tế, các bộ ban ngành.

Thứ hai là Bệnh viện đã trải qua 2 cuộc chiến tranh và trong nhiều năm, nhất là trong 3 năm qua, không được đầu tư chút nào về xây dựng nhà cửa cũng như mua sắm thiết bị. Ba năm qua chúng tôi tự chủ toàn diện, do vậy các tòa nhà xuống cấp hết sức trầm trọng. Hôm trước, Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn cùng đoàn cán bộ đã xuống thăm các cơ sở của Bệnh viện sau khi chúng tôi có những văn bản báo cáo thực trạng của Bệnh viện. Thứ trưởng cùng cán bộ Bộ Y tế rất chia sẻ, các tòa nhà trải qua 2 cuộc chiến tranh xuống cấp trầm trọng, không thể khắc phục, duy tu bảo dưỡng được nữa. Thậm chí chúng tôi đang khẩn cấp xin Chính phủ, Bộ Y tế đầu tư khẩn cấp để nâng cấp các tòa nhà này vì không đảm bảo công tác khám chữa bệnh nữa.

Về mặt thiết bị y tế, có thể nói đây là vấn đề vô cùng khó trong giai đoạn hiện nay. Khi các bệnh viện tuyến dưới thiếu vật tư, thiếu thuốc thì họ rất tín nhiệm BV Bạch Mai. Người dân cũng như vậy, chuyển lên Bệnh viện Bạch Mai rất nhiều. Ngay sau Tết, số lượng bệnh nhân tăng đột biến, không giống như mọi năm thường bước vào quý II hoặc tháng 2, tháng 3 âm lịch thì số lượng bệnh nhân mới đông. Nhưng năm nay số lượng bệnh nhân tăng đột biến ngay từ mùng 6 Tết. Sau khi đi làm ngày đầu tiên, số lượng bệnh nhân đến khám ngoại trú đã là 6.000 bệnh nhân. Do vậy thiết bị để phục vụ khám chữa bệnh Bệnh viện đang thiếu trầm trọng. Hầu hết các thiết bị của BV Bạch Mai 10 năm qua thực hiện liên doanh liên kết. Khi hết hợp đồng, các Thông tư về liên doanh, liên kết cũng đã hết hiệu lực và chúng ta đang chờ các Thông tư mới, quy định mới nên hiện tại không thể tái ký hợp đồng cũng như không thể ký các hợp đồng mới được. Việc đầu tư, mua sắm các thiết bị mới thì Bệnh viện không có nguồn ngân sách nào. Do vậy chúng tôi đang đề xuất khẩn cấp với Bộ Y tế và Chính phủ đầu tư một nguồn ngân sách của Chính phủ để Bệnh viện sớm có các thiết bị phục vụ công tác khám chữa bệnh khẩn cấp cho người bệnh.

Hiện tại Luật Khám chữa bệnh đã ra đời, mới được thông qua. Tuy nhiên chúng ta cần nhanh chóng có những văn bản pháp quy, Thông tư, Nghị định hướng dẫn sớm khi Luật Khám chữa bệnh có hiệu lực để Luật sớm đi vào cuộc sống. Làm sao có các văn bản giống như TS. Bùi Sỹ Lợi và Giám đốc Bệnh viện Việt Đức vừa trao đổi. Bên cạnh việc cung cấp nguồn ngân sách thì cái chính là cơ chế. Chúng ta vướng cơ chế và vướng các văn bản pháp quy. Chúng tôi đã hết sức nỗ lực trong điều kiện khó khăn, thiếu trang thiết bị, thiếu vật tư, thiếu thuốc trong thời gian vừa qua. Cả tập thể Bệnh viện đã tập trung ngày đêm vào công tác mua sắm thuốc men để phục vụ khối lượng bệnh nhân hết sức lớn đến từ các tuyến. Hiện tại chúng tôi làm và vướng chỗ nào thì làm văn bản báo cáo Bộ Y tế và các cấp có thẩm quyền sửa đổi, kịp thời phục vụ công tác mua sắm thuốc, đấu thầu thuốc, trang thiết bị vật tư phục vụ người dân. Chúng tôi cũng mong rằng các cấp, các ngành chức năng sớm vào cuộc giúp cho ngành y tế, các bệnh viện có các văn bản pháp quy hợp lý, tạo hành lang pháp lý chuẩn để chúng tôi tự tin khám chữa bệnh cho người bệnh.

Thưa Thứ trưởng Đỗ Xuân Tuyên, sau những ý kiến của ông Bùi Sỹ Lợi, đâu sẽ là những khó khăn được Bộ ưu tiên xử lý đầu tiên?

Thứ trưởng Đỗ Xuân Tuyên: Với những khó khăn, vướng mắc của ngành y tế trong giai đoạn hiện nay và trước những khó khăn, vướng mắc như hai giám đốc của hai bệnh viện đã nêu, Bộ Y tế đang tập trung giải quyết các vấn đề khó khăn trước mắt.

Khó khăn thứ nhất là vấn đề thiếu thuốc, vật tư y tế ở các cơ sở y tế trên cả nước. Về vấn đề này, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo Bộ Y tế, Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, các bộ ngành có liên quan rà soát lại tất cả các văn bản liên quan để hoàn thiện thể chế trước mắt về nội dung này. Trong thời gian vừa qua và trước mắt, chúng tôi đã tập trung ưu tiên ban hành Nghị quyết 80 của Quốc hội. Đó là Nghị quyết hết sức quan trọng và đã giải quyết được căn cơ, trước mắt vấn đề cung ứng thuốc trong các cơ sở điều trị. Nghị quyết 80 cho phép gia hạn đăng ký tuổi thuốc đến hết năm 2024. Trong khoảng thời gian này, Bộ Y tế đã yêu cầu Cục Quản lý dược rà soát và ban hành các danh mục thuốc đảm bảo theo đúng quy định của Nghị quyết 80 của Quốc hội. Trước mắt, Cục Quản lý dược đã ban hành đợt 1 gần 10.000 giấy đăng ký lưu hành thuốc.

Vấn đề thứ hai là trang thiết bị y tế. Bộ Y tế đã dự thảo Nghị định sửa đổi Nghị định 98 của Chính phủ và đang trình Chính phủ xem xét ban hành. Khi Nghị định sửa đổi Nghị định 98 được ban hành, tôi cho rằng cũng giải quyết được căn cơ nội dung liên quan đến việc cung ứng trang thiết bị vật tư y tế như Giám đốc Bệnh viện Việt Đức vừa có ý kiến.

Vấn đề thứ ba, Bộ Y tế đang dự thảo Nghị định sửa đổi Nghị định 146 của Chính phủ về việc thực hiện Luật Bảo hiểm y tế. Cùng với đó, Bộ Y tế cùng với Bộ Tài chính, Bộ KH&ĐT đã rà soát và ban hành các văn bản có liên quan đến đấu thầu, mua sắm vật tư, trang thiết bị. Đặc biệt, Bộ Y tế đã ban hành gần 50 thông tư hướng dẫn sửa đổi, bổ sung các quy định có liên quan đến mua thuốc, trang thiết bị và nội dung khác có liên quan để đảm bảo việc cung ứng thuốc, vật tư y tế, trang thiết bị trong giai đoạn hiện nay.

Vấn đề thứ hai Bộ Y tế xác định tập trung giải quyết là củng cố nguồn nhân lực y tế, đề xuất với Chính phủ ban hành các chế độ, chính sách như TS. Bùi Sỹ Lợi vừa có ý kiến, để làm sao cán bộ, nhân viên y tế yên tâm công tác. Vừa rồi Bộ Y tế đã trình Chính phủ ban hành Nghị định sửa đổi Nghị định 56 của Chính phủ thực hiện Kết luận 25 của Bộ Chính trị, đó là đưa phụ cấp nghề đối với y tế cơ sở và y tế dự phòng từ 40%, 70% lên 100%.

Vấn đề thứ ba Bộ Y tế tập trung giải quyết theo Nghị quyết 114 của Chính phủ. Bộ Y tế đã phối hợp BHXH Việt Nam có hướng dẫn về việc thanh quyết toán chi phí khám chữa bệnh đối với các cơ sở y tế của năm 2021 với tổng kinh phí khoảng 4.500 tỷ đồng. Hiện tại, Bộ Y tế và BHYT đang tiếp tục rà soát để hướng dẫn các cơ sở thanh toán nợ đọng bảo hiểm y tế của năm 2018, 2019, 2020, 2021. Nợ đọng này đã được cơ quan bảo hiểm thẩm tra tại các cơ sở y tế nhưng do những nguyên nhân khách quan khác nhau mà chưa được thanh toán. Bộ Y tế và BHXH Việt Nam cũng đã thống nhất rà soát để thanh quyết toán số kinh phí này cho các cơ sở khám chữa bệnh trên cả nước. Tổng kinh phí chúng tôi rà soát bước đầu khoảng 2.500 tỷ. Như vậy, nếu cả giai đoạn 2018, 2019, 2020, 2021 thanh quyết toán được tất cả cho các cơ sở y tế trên toàn quốc, thì tổng kinh phí khoảng 7.000 tỷ đồng. Tôi cho rằng đây là nguồn lực rất lớn để các cơ sở y tế tái cấu trúc lại trong quá trình cung ứng thuốc, vật tư cũng như đảm bảo công tác chi thường xuyên để duy trì hoạt động của các cơ sở khám chữa bệnh.

Quốc hội đã thông qua Luật Khám chữa bệnh (sửa đổi). Các vị khách mời đánh giá thế nào khi Luật đi vào cuộc sống? Những bất cập gì cần sửa chữa, cần chung tay tháo gỡ?

GS.TS. Trần Bình Giang: Chúng tôi rất vui khi Quốc hội đã thông qua Luật Khám chữa bệnh (sửa đổi) có hiệu lực từ 1/1/2024. Trong nội dung có rất nhiều điểm thay đổi để có thể hướng tới hoạt động của các cơ sở y tế được tốt hơn, thông thoáng hơn, phục vụ tốt việc chăm sóc người bệnh.

Tuy nhiên, tôi được biết, ý định của Ban soạn thảo cũng như Quốc hội muốn đây là luật mở và có tác dụng lâu dài, không quy định lĩnh vực cụ thể. Cho nên có nhiều điều luật ghi "Chính phủ quy định chi tiết thi hành điều luật này", nghĩa là chúng ta cần có những văn bản dưới luật như nghị định, thông tư cụ thể hóa để luật đi vào cuộc sống. Thời gian còn lại thì ngắn, chúng ta chỉ còn chưa đến 10 tháng để có thể ban hành các văn bản quy phạm pháp luật dưới luật để thực hiện Luật Khám chữa bệnh này. Tôi rất mong có sự vào cuộc quyết liệt của các cơ quan có thẩm quyền, trong đó Bộ Y tế là cơ quan chủ đạo, cùng các bộ, ngành khác để ban hành các văn bản, nghị định, thông tư để từ 1/1/2024, Luật sẽ đi vào cuộc sống, từ đó, giúp các thầy thuốc, nhân viên y tế và cơ sở y tế trong toàn quốc có hành lang pháp lý chuẩn mực để có thể thực hiện nhiệm vụ của mình.

PGS.TS Đào Xuân Cơ: Tôi hoàn toàn nhất trí với ý kiến GS.TS. Trần Bình Giang. Tôi thêm một ý là Luật Khám chữa bệnh vừa qua có cả 1 chương về công tác tài chính của bệnh viện. Đây là một trong những điểm thành công nhất của ban soạn thảo và đã được Quốc hội thông qua trong Luật này. Trước đây, tất cả các cơ chế hoạt động trong hệ thống khám chữa bệnh của chúng ta vướng rất nhiều về cơ chế tài chính và lần này chúng ta dành một chương trong Luật.

Tôi cũng nhất trí với GS.TS. Trần Bình Giang là Luật lần này mở và giao nhiệm vụ cho Chính phủ và các cơ quan, bộ, ngành soạn thảo các thông tư, nghị định hướng dẫn. Tuy nhiên, những bệnh viện như Bạch Mai, Việt Đức và những bệnh viện lớn chịu ảnh hưởng cực kỳ lớn khi chính sách thay đổi, nếu chính sách tốt thì tác động tốt và nhanh, còn nếu không phù hợp thì sẽ tác động theo chiều ngược lại. Chúng tôi mong trong quá trình xây dựng thông tư, nghị định, tất cả cơ quan chức năng, các bộ, ngành liên quan vào cuộc nhanh chóng để có các văn bản pháp quy hướng dẫn Luật được thực hiện chuẩn mực. Tôi cũng mong có những quy định về giá khám chữa bệnh tại các đơn vị sự nghiệp công lập. Hiện tại đối với khám bệnh theo yêu cầu mỗi nơi thực hiện một giá. Tôi nghĩ những thông tư này có thể xây dựng sớm hơn và xin ý kiến các bộ, ngành, Chính phủ để ban hành sớm hơn, giúp các bệnh viện công lập có cơ sở pháp quy để thực hiện đúng luật.

Thứ trưởng Bộ Y tế Đỗ Xuân Tuyên: Phải nói rằng xây dựng Luật Khám chữa bệnh là một nhiệm vụ nhằm cụ thể hóa Nghị quyết của Đảng, đặc biệt là Nghị quyết Trung ương 6 khóa XII, Nghị quyết 20, 21 để khắc phục được bất cập và những vấn đề phát sinh trong quá trình khám chữa bệnh. Chúng ta biết, tất cả cơ sở lý luận đều xuất phát từ thực tiễn. Trong quá trình tổ chức triển khai thực hiện, các quy định chưa phù hợp với thông lệ quốc tế và thực tiễn của Việt Nam thì chúng ta cần sửa đổi bổ sung. Khi sửa đổi bổ sung thì cơ sở lý luận lại quay lại soi cho thực tiễn, cứ như thế thành vòng xoáy chôn ốc cao hơn.

Tôi cho rằng, việc chúng ta ban hành luật vừa rồi là tiếp tục thể chế hóa kịp thời chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước về tăng cường bảo vệ, chăm sóc sức khỏe nhân dân trong tình hình mới.

Thứ hai, thể hiện tinh thần lấy người bệnh làm trung tâm trong mọi hoạt động, trong khám chữa bệnh để trên cơ sở đó tạo điều kiện cho người bệnh tiếp xúc dịch vụ khám chữa bệnh chất lượng cao hơn và phù hợp với thông lệ quốc tế.

Thứ ba là tiếp tục thực hiện xã hội hóa, đa dạng hóa các hình thức dịch vụ y tế. Vấn đề xã hội hóa trong dịch vụ y tế hết sức quan trọng để làm sao người bệnh tiếp cận một cách công bằng các dịch vụ y tế tại cơ sở y tế công lập và ngoài công lập.

Thứ tư là bảo đảm cơ chế quyền của người bệnh và gắn với trách nhiệm của cơ sở khám chữa bệnh.

Thứ năm, trong luật thể hiện được là tập trung đẩy mạnh cải cách hành chính, ứng dụng công nghệ thông tin trong khám chữa bệnh, đặc biệt bây giờ chúng ta đang thực hiện Cách mạng công nghiệp lần thứ tư.

Tiếp theo là bảo đảm tính hợp hiến, hợp nhất và đồng bộ, khả thi, phù hợp với chuẩn mực quốc tế trong khám chữa bệnh và bảo đảm bình đẳng giới.

Tôi cho rằng, sau khi Luật được ban hành và có hiệu lực từ 1/1/2024, Bộ Y tế đã và đang tham mưu cho Chính phủ ban hành Quyết định giao nhiệm vụ cho các bộ, ngành liên quan để tham mưu cho Chính phủ ban hành các văn bản cụ thể hóa Luật. Đồng thời, Bộ Y tế đã xây dựng kế hoạch ban hành các thông tư hướng dẫn đồng bộ với Luật, với Nghị định của Chính phủ.

Để sớm đưa Luật vào cuộc sống, không chỉ riêng Bộ Y tế, tôi trân trọng đề nghị các bộ, ngành liên quan phối hợp chặt chẽ với Bộ Y tế để tham mưu cho Chính phủ sớm banh hành các nghị định, quy định. Với trách nhiệm phía Bộ Y tế, chúng tôi quyết tâm ban hành các thông tư hướng dẫn sớm nhất, nhanh nhất để Luật được triển khai thực hiện đồng bộ nhất từ 1/1/2024.

Hiện nay rất nhiều bệnh viện lớn đang phải đối mặt với tình trạng "chảy máu chất xám", xin hai ông chia sẻ về thực tế này tại BV Bạch Mai và BV Việt Đức.

PGS.TS. Đào Xuân Cơ, Giám đốc BV Bạch Mai: Có lẽ những khó khăn về tài chính dẫn đến nguồn tài chính, nguồn chi thường xuyên cho cán bộ nhân viên, đặc biệt là trong 3 năm qua, của BV Bạch Mai giảm trầm trọng. 10 năm trước đó, BV Bạch Mai có nguồn thu từ công tác liên doanh, liên kết và giá thu liên doanh, liên kết thì có thể nói là tương đối đúng, tương đối đủ. Tuy nhiên chúng ta thực hiện liên doanh, liên kết trong 10 năm, có những văn bản pháp quy chưa phù hợp ở nhiều điểm, do vậy nhiều đề án liên doanh, liên kết của BV Bạch Mai đã vướng vào vấn đề pháp lý. Điều đó làm cho các đề án liên doanh, liên kết dừng lại. Toàn bộ BV Bạch Mai hiện tại thu giá viện phí tất cả bằng giá bảo hiểm y tế. Mà giá bảo hiểm y tế thì chúng ta đã ban hành rất lâu rồi và nhiều giá kỹ thuật đã hết sức lỗi thời trong khi hiện tại giá vật tư, thiết bị tăng lên rất nhiều. Do vậy, chênh lệch thu chi của Bệnh viện không có, mặc dù Bệnh viện được bệnh nhân rất tín nhiệm, đến rất đông. Từ đó nguồn tài chính để đãi ngộ cho cán bộ nhân viên rất thấp. Hiện tại chúng tôi đã phải dùng đến Quỹ phát triển sự nghiệp, vay Quỹ phát triển sự nghiệp để chi thường xuyên cho cán bộ, nhân viên. Điều đó làm cho thu nhập của người lao động, của các y bác sĩ giảm rất nhiều.

Bây giờ một khi có bệnh viện nào mới thành lập, tư nhân hoặc thậm chí kể cả bệnh viện công lập, có những khoa mới thành lập là cán bộ BV Bạch Mai lại rục rịch xin sang đơn vị đó. Vì thực tế tại Bệnh viện bây giờ nguồn chi cho cán bộ nhân viên eo hẹp. Đáng chú ý là chúng tôi đang hết sức lo lắng rằng đến ngày 1/7 tới đây bắt đầu chi theo lương mới thì nguồn chi thường xuyên của BV Bạch Mai chưa chắc đã đủ chi lương cho cán bộ nhân viên. Đấy là khó khăn mà chúng tôi đã báo cáo Bộ Y tế.

Chúng tôi mong muốn Bộ Y tế sớm có các văn bản hướng dẫn để gỡ khó cho các bệnh viện. Các bệnh viện khó khăn một thì BV Bạch Mai khó gấp đôi, bởi Bạch Mai vướng vào những vấn đề hết sức phức tạp về pháp lý như tôi đã báo cáo ở trên: Hiện tại liên doanh, liên kết đã dừng; thiết bị thì không có, thiếu; và đặc biệt là nguồn thu thì khác với các bệnh viện khác, toàn bộ thu của Bạch Mai bây giờ bằng giá của bảo hiểm y tế. Ví dụ, giá siêu âm ổ bụng cho người bệnh thì các bệnh viện thu giá dịch vụ khám theo yêu cầu từ 110.000-150.000 đồng. Tuy nhiên tại BV Bạch Mai, nơi đào tạo ra các học viên, thì hiện tại thu bằng giá của bảo hiểm y tế là 43.900. Rất nhiều người, thậm chí có các đồng chí lãnh đạo hỏi tôi sao Bạch Mai đông người thế mà Giám đốc cứ kêu thiếu tài chính. Vì hiện tại không có một cơ chế nào để giúp cho Bạch Mai thu giá đúng, đủ. Do vậy chúng tôi đã khẩn cầu, báo cáo Bộ Y tế nhanh chóng có giải pháp để tháo gỡ kho BV Bạch Mai ở thời điểm này.

GS.TS. Trần Bình Giang, Giám đốc BV Hữu Nghị Việt Đức: Có thể nói BV Việt Đức cho đến nay chưa có tình trạng các thầy thuốc, cán bộ nhân viên y tế đi ra ngoài. Tôi cũng phải hết sức cảm ơn đội ngũ các thầy thuốc, cán bộ nhân viên của Bệnh viện đã gắn bó cùng Bệnh viện vượt qua giai đoạn khó khăn vừa qua. Tuy nhiên tình trạng này sẽ không thể kéo dài nếu như chúng ta không tháo gỡ được những khó khăn và nếu vẫn tiếp tục diễn biến thì nguy cơ có những cán bộ, thầy thuốc giỏi, chuyên gia đi khỏi Bệnh viện là điều có thể lường trước được.

Với tư cách là một người quản lý bệnh viện, một thầy thuốc điều trị cho người bệnh, một chuyên gia cũng có kinh nghiệm trong gần 40 năm trong ngành nhưng đồng thời cũng là một người làm công tác đào tạo, giảng dạy để truyền thụ lại cho các thế hệ sau, tôi hết sức lo lắng. Bởi vì như tình trạng các chuyên gia ở BV Bạch Mai đã ra đi và nếu tiếp tục như thế ở những bệnh viện lớn thì không những ảnh hưởng trực tiếp bây giờ đến việc khám chữa bệnh cho người bệnh bởi những người bệnh nặng, bệnh tốn kém rất nhiều tiền, bệnh cần phải có điều trị rất phức tạp thì không bệnh viện tư nào nhận hết, đều phải đến những bệnh viện lớn nên sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến việc khám chữa bệnh cho người bệnh. Nhưng đồng thời sẽ ảnh hưởng lâu dài cho những thế hệ sau này khi các em sinh viên, các bác sĩ về học không còn thầy giỏi dạy, không có các máy móc, phương tiện hiện đại để có thể thực tập. Khi đó làm sao chúng ta hy vọng có được những thế hệ tiếp nối để tham gia khám, chữa bệnh, chăm sóc sức khỏe cho người dân một cách có chất lượng, ngày càng cao hơn như Nghị quyết của Trung ương cũng như Nghị quyết của Bộ Chính trị về việc đổi mới và nâng cao trình độ chăm sóc sức khỏe cho người bệnh. Đấy là điều tôi hết sức lo lắng.

Cùng với những khó khăn mà đại diện BV Bạch Mai và BV Việt Đức vừa chia sẻ, xin Thứ trưởng Đỗ Xuân Tuyên cho biết nguyên nhân mấu chốt của thực trạng này và Bộ Y tế đã có hỗ trợ, chia sẻ cũng như giải pháp trước mắt và lâu dài như thế nào để đảm bảo nguồn nhân lực y tế trên cả nước?

Thứ trưởng Bộ Y tế Đỗ Xuân Tuyên: Bộ Y tế đang tập trung giải quyết những khó khăn trước mắt. Như ý kiến của hai Giám đốc bệnh viện, nếu chúng ta không kịp thời giải quyết những khó khăn này thì thời gian sau sẽ có nguy cơ chúng ta phải quan tâm.

Tôi cho rằng nguyên nhân quan trọng nhất là chế độ, chính sách cho đội ngũ cán bộ công nhân viên chức ngành y tế như TS. Bùi Sỹ Lợi đã chia sẻ lúc đầu. Ngành y tế là ngành đặc thù từ khi còn học và đặc thù trong quá trình phục vụ người bệnh trong khi tôi cho rằng chế độ đãi ngộ hiện nay chưa tương xứng với đặc thù của ngành. Trong khi đó, áp lực với công việc của nhân viên y tế rất lớn. Điều kiện làm việc còn khó khăn, chế độ đãi ngộ còn hạn chế và nguy cơ của cán bộ, nhân viên ngành y tế trong vấn đề chăm sóc người bệnh rất lớn.

Vấn đề thứ hai, Bộ Y tế đang tập trung tham mưu cho Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Quốc hội, Trung ương hoàn thiện thể chế chính sách để nâng cao năng lực quản lý nhà nước. Trong đó, thứ nhất là tiếp tục kiện toàn, sắp xếp lại các đơn vị y tế thuộc phạm vi quản lý của Bộ, làm sao bảo đảm tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả. Thứ hai là đẩy mạnh cải cách hành chính, tăng cường phân cấp, phân quyền và thứ ba là đi đôi với phân bổ nguồn lực và năng lực của cán bộ. Cùng với đó phải tăng cường công tác kiểm tra, giám sát. Vừa rồi Bộ Y tế đã trình Chính phủ ban hành các văn bản, nghị định của Chính phủ, đặc biệt là Luật Khám chữa bệnh sửa đổi đã có hẳn một chương về tài chính trong các bệnh viện.

Chính phủ đã ban hành Nghị định sửa đổi Nghị định 56 về nâng phụ cấp của y tế cơ sở, y tế dự phòng từ 40% và 70% lên 100%.

Vấn đề thứ ba là Bộ Y tế đang dự thảo để trình Chính phủ ban hành Nghị định về khám chữa bệnh theo yêu cầu. Cùng với đó, đã tham mưu ban hành các quy định liên quan đến vấn đề liên doanh, liên kết. Tôi cho rằng đây là vấn đề cốt lõi để bảo đảm bảo chế độ cho cán bộ, nhân viên y tế.

Ngoài ra chúng tôi cũng tăng cường đào tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực y tế. Ngoài việc nâng cao năng lực để đáp ứng nhu cầu của người dân, chúng ta còn phải nâng cao năng lực để hội nhập quốc tế, đặc biệt là trong khu vực, để làm sao người dân có thể đăng ký khám chữa bệnh ở trong nước đối với các bệnh đáng lẽ phải ra nước ngoài khám chữa bệnh. Cùng với đó, các cán bộ y tế có năng lực, có trình độ kỹ thuật cao có thể sẵn sàng ra các cơ sở y tế khu vực và quốc tế để tham gia khám chữa bệnh theo quy định và thông lệ quốc tế. Đồng thời với đó, Bộ Y tế cũng nghiên cứu để tham mưu đảm bảo hành lang pháp lý cho nhân viên y tế trong quá trình hoạt động, đáp ứng việc nâng cao chất lượng, tiến tới hội nhập quốc tế trong thời gian tới.

Dưới góc độ khách quan khi theo dõi lĩnh vực y tế, theo ông, chúng ta cần phải làm gì để các bác sĩ yên tâm công tác và gắn bó với nghề bằng tâm huyết của họ?

TS. Bùi Sỹ Lợi: Ngành y tế đang đứng trước 2 thách thức cơ bản. Đầu tiên là thiếu về nguồn nhân lực, chất lượng nguồn nhân lực. Thứ hai là tiền lương, thu nhập và đời sống của thầy thuốc, cán bộ, công chức, viên chức, người lao động của ngành y tế rất khó khăn. Hai thách thức này làm cho các thầy thuốc, đội ngũ cán bộ trong ngành y tế khó yên tâm công tác và gắn bó với nghề.

Muốn giải quyết vấn đề này, có nhiều giải pháp, nhưng về chính sách có 2 vấn đề chúng ta phải giải quyết sớm, giải quyết nhanh. Động thái của Chính phủ, Bộ Y tế rất tích cực nhưng mới trên văn bản. Đến nay vẫn chưa có các nghị định, văn bản điều chỉnh tiền lương cho các thầy thuốc, cán bộ, công chức trong ngành y tế là quá chậm. Ngành y tế là ngành đặc thù, đào tạo thì dài 7 năm, sau đó phải 2 năm học làm thầy thuốc mới được cấp chứng chỉ hành nghề. Đào tạo dài mà bảng lương lại cùng với người đào tạo thời gian ngắn thì có hợp lý hay không?

Thứ hai, ngành y tế là ngành chăm sóc sức khỏe nhân dân theo tinh thần Nghị quyết của Trung ương và đây chính là định hướng xã hội chủ nghĩa, bỏ đi là chúng ta thất bại. Quan điểm cá nhân của tôi là phải điều chỉnh phụ cấp, tiền lương cho ngành y tế càng sớm càng tốt trong thời điểm này. Đấy là việc trước mắt. Về lâu dài, phải cải cách chính sách tiền lương của ngành y tế, đồng thời cải cách chính sách tiền lương của cả nước. Tiền lương phải phản ánh đúng giá trị của sức lao động; giá trị của sức lao động phải được thể hiện bằng giá cả trên thị trường. Việc các bác sĩ, chuyên gia giỏi của các bệnh viện lớn Trung ương chuyển sang khu vực tư nhân và các cơ sở khác là do giá cả không hợp lý và không thể hiện được giá cả thị trường. Nơi nào có cung lớn thì giá trị tiền lương sẽ giảm đi, cung ít thì giá trị tiền lương phải tăng thì mới thu hút được nguồn nhân lực.

Chúng ta phải bảo đảm an ninh, an toàn cho thầy thuốc, cán bộ công chức, viên chức, người lao động trong ngành y tế. Khi bức bách, khi không may người nhà bệnh nhân hoặc bệnh nhân mất, bị chết, người ta đổ lỗi và hành hung bác sĩ. Do đó chúng ta phải quy định bảo đảm an ninh, an toàn cho người thầy thuốc và phải được thể chế bằng hệ thống pháp luật. Nếu chúng ta không làm được điều này thì không thể nói rằng bác sĩ công tâm, gắn bó với ngành y, cống hiến cho ngành y.

Điểm cuối cùng, nói đến các văn bản hướng dẫn luật pháp thì không phải chỉ ngành y tế mà đất nước chúng ta tình trạng luật "khung", luật "ống" phổ biến. Điều này là nhược điểm của công tác xây dựng pháp luật ở nước ta mà chúng ta phải khắc phục cho được.

Luật Khám bệnh, chữa bệnh được Quốc hội thông qua về cơ bản là tốt, còn một vài điểm hết sức lưu ý để chúng ta xử lý. Khi giao cho Chính phủ hướng dẫn nhưng lại không kèm với điều kiện, tiêu chuẩn để hướng dẫn thì sẽ dẫn đến sai; dẫn đến Nghị định và Thông tư không đi kèm Luật. Điều này tôi rất lưu ý để làm sao luật pháp phải đi liền với cuộc sống. Luật có hiệu lực thi hành thì phải thi hành ngay chứ không thể để 10 năm sau mới thi hành được. Ngành y tế chúng ta vướng ở chỗ này. Nghị định 98 rất lâu rồi, chúng ta kiểm định máy móc, thiết bị vật tư, thuốc nhưng làm lại ách tắc. Thuốc men không nhập vào được trong lúc các bệnh viện tư nhân sẵn sàng nhập, xử lý được ngay, còn các bệnh viện công lại vướng cơ chế.

Tôi rất mong sắp đến kỷ niệm Ngày Thầy thuốc Việt Nam, với tinh thần vì sức khỏe của nhân dân, Đảng, hệ thống chính trị chúng ta tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, cả trong nội tại ngành y tế để củng cố niềm tin, nâng cao tinh thần trách nhiệm của các thầy thuốc với nhân dân, "thầy thuốc như mẹ hiền". Đảng và Nhà nước phải chia sẻ với ngành y tế, chúng ta cùng đồng hành, đồng lòng để giải quyết nhiệm vụ cực kỳ quan trọng là chăm sóc sức khỏe nhân dân, để đất nước chúng ta có một nền Y tế vừa hiện đại, vừa nhân văn và mang đầy bản sắc dân tộc.

Có thể khẳng định, vất vả, gian nan, áp lực, mệt mỏi, căng thẳng, hiểm nguy... là những từ mà ngành y tế nói chung, đội ngũ y bác sỹ, nhân viên y tế phải đối mặt và vượt qua trong thời gian dịch bệnh COVID – 19 bùng phát cũng như trong việc xử lý những khó khăn xuất phát từ nội tại của ngành thời gian qua, nhưng những gian nan, khó khăn, vất vả này lại càng tô đậm thêm truyền thống, tinh thần quả cảm, trách nhiệm, sẵn sàng vượt mọi trở ngại, khó khăn của đội ngũ "chiến sĩ áo trắng" theo đúng phương châm "lương y như từ mẫu".

Cùng với những khó khăn, vướng mắc mà ngành y đã vượt qua hoặc đã được tháo gỡ, chúng ta tin tưởng sâu sắc rằng, với truyền thống, lương tâm và trách nhiệm xã hội của mình cũng như sự chủ động, quyết liệt của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ trong tháo gỡ những khó khăn về cơ chế, chính sách... ngành y sẽ tiếp tục vượt qua những trở ngại, khó khăn trong thời gian tới để thực hiện được tốt sứ mệnh của mình trong công tác chăm sóc và bảo vệ sức khỏe nhân dân.

Một lần nữa xin chúng tôi xin được gửi lời tri ân và những lời chúc mừng tốt đẹp nhất đến đội ngũ các y bác sĩ, nhân viên y tế trên toàn quốc nhân Ngày Thầy thuốc Việt Nam 27/2.

Xin trân trọng cảm ơn./.

Báo Chính phủ