Ðất sản xuất: lâm trường thừa, người dân thiếu

Sau 10 năm thực hiệnNghị quyết 28/NQ-TW của Bộ Chính trị về sắp xếp, đổi mới nông, lâm trường quốcdoanh, đến nay tình trạng sử dụng đất và tài nguyên rừng của các lâm trườngquốc doanh vẫn còn nhiều hạn chế, đặc biệt là mâu thuẫn đất đai giữa lâm trườngvà người dân địa phương. Thực tế cho thấy, các lâm trường được giao quản lýnhiều đất rừng nhưng hiệu quả sử dụng thấp, trong khi đó người dân sống gần rừnglại thiếu đất sản xuất.

Sau quá trình đổi mới,sắp xếp, các lâm trường được chuyển tên thành các công ty trách nhiệm hữu hạn 1thành viên. Nhưng việc này chỉ có ý nghĩa về mặt hành chính mà vấn đề cốt lõivẫn chưa được giải quyết là mâu thuẫn về đất rừng giữa lâm trường và người dân.Theo điều tra, 10 năm qua, diện tích đất tranh chấp giữa lâm trường và ngườidân có xu hướng tăng cao hơn so với trước, lên tới hơn 30.600 ha diễn biến ngàycàng phức tạp.

Theo nghiên cứu củaViện Tư vấn phát triển, con số trên chỉ là phần nhỏ của “tảng băng chìm” vềtình trạng tranh chấp trong thực tế, khi người dân không có đất để đảm bảo sinhkế, mà lâm trường thì thừa đất đem cho thuê.

Số liệu thống kê mớiđây cho thấy, cả nước có 148 công ty lâm nghiệp, trung bình mỗi công ty sử dụngkhoảng 14.000 ha đất rừng nhưng sử dụng lại không hiệu quả. Không ít địa phươngcắt đất của lâm trường cho các công ty tư nhân thuê để phát triển cây côngnghiệp vì mục đích lợi nhuận, thay vì phải chia đất cho người dân để bà con cósinh kế làm ăn, vươn lên thoát nghèo.

Sự bất ổn còn thể hiệntrong trường hợp lâm trường giao hợp đồng khoán và bảo vệ rừng cho người ngoàicộng đồng, thường là những người giàu mà không giao cho người dân tại chỗ, từđó làm mất cơ hội về thu nhập và việc làm của những người dân nghèo sống gầnrừng.

Trong khi đó, theothống kê của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, giai đoạn 2009-2011, có trên 347.000 hộthiếu đất với chiều hướng ngày càng gia tăng. Thiếu đất cũng chính là nguyênnhân dẫn đến tỷ lệ hộ nghèo cao tại các địa phương có rừng.

Hiện nay, vẫn cònkhoảng 132.000 ha đất rừng thuộc quyền quản lý của các lâm trường quốc doanhnhưng vẫn chưa được sử dụng cho thấy sự lãng phí tài nguyên quý giá này. Tínhtrung bình một cán bộ của lâm trường quản lý tới 100 ha rừng.

Ngành lâm nghiệp đangquản lý và sử dụng hơn 13 triệu ha rừng, chiếm đa phần diện tích đất tự nhiêncủa cả nước, nhưng đóng góp cho tổng sản phẩm quốc nội (GDP) chỉ khoảng 1,7%.Điều này cho thấy, ngành lâm nghiệp của nước ta còn yếu, chưa mang lại giá trịkinh tế cao, chưa sử dụng hợp lý và hiệu quả tài nguyên đất rừng.

Những mâu thuẫn giữalâm trường và người dân nếu kéo dài và phức tạp sẽ có tác động tiêu cực về cácmặt kinh tế, xã hội và môi trường, làm căng thẳng mối quan hệ giữa người dân,lâm trường, chính quyền địa phương. Hiện nay, cơ chế giải quyết mâu thuẫn đấtđai giữa lâm trường và người dân ở một số địa phương đang rơi vào tình trạng bếtắc.

Vì thế, để tháo gỡnhững mâu thuẫn giữa lâm trường và người dân, Nhà nước cần thực hiện tổng điềutra đánh giá, rà soát lại một cách kỹ lưỡng về sử dụng đất của lâm trường, cũngnhư tình trạng thiếu đất và nhu cầu đất canh tác tối thiểu của các hộ dân. Trêncơ sở đó, bóc tách phần đất lâm trường hiện sử dụng không hợp lý, kém hiệu quảđể giao lại cho người dân dựa trên nhu cầu. Phần đất còn lại (nếu còn), Nhànước tiến hành cho thuê đất dựa trên nguyên tắc bình đẳng giữa các đối tượngtham gia.

Sự công khai, minhbạch và hài hòa lợi ích giữa các bên sẽ là “chìa khóa” để gỡ bỏ những mâu thuẫnbấy lâu và quan trọng hơn, để phát huy được thế mạnh “rừng vàng”, làm giàu chodân, cho nước.

PhươngUyên (t.h)